Afgelopen dinsdag 22 maart 2016 stond in het FD een column van Marcel de Boer, getiteld: “Helikoptergeld: een drastische oplossing voor als elke andere stimulans faalt”. Elmer Hogervorst en Eric Mecking schreven een korte reactie die als kop kreeg: “Neem de pijn van deflatie”. Zie hier het bericht en daaronder de losse tekst:
Neem de pijn van deflatie
Geschreven door: Elmer Hogervorst en Eric Mecking
De Duitse filosoof Georg Hegel schreef dat de geschiedenis ons leert dat mensen niets leren van de geschiedenis. Hieraan moesten wij denken bij het lezen van ‘Helikoptergeld: een drastische oplossing voor als elke andere stimulans faalt’ (FD 22 maart 2016).
Triest dat het FD een paginagroot artikel wijdt aan deze bizarre gedachte van Europese bestuurders.
Helikoptergeld is flauwekul en slechts voer voor academici.
In de praktijk gaat de afbouw van te hoge schulden gepaard met deflatie. We zijn nu niet bereid om de pijn daarvoor te nemen en hoe langer we dat uitstellen, des te harder de klap straks aankomt. Het is slechts een kwestie van tijd eer de deflatie toeslaat. Misschien heeft Hegel ongelijk en leren we wel, maar van onze eigen ervaringen, die we dan als norm nemen, vanuit de arrogante gedachte dat we slimmer zijn dan onze (voor)ouders.
Elmer Hogervorst en Eric Mecking zijn auteurs van ‘Deflatie in aantocht’.
Op verzoek van het Reformatorisch Dagblad schreef Eric Mecking een opiniestuk voor de krant van maandag 8 maart. Hieronder zijn column.
2015-08-24 16:22:57 AMSTERDAM – Een grafiek op het computerscherm van een beursmedewerker toont de daling van de AEX-index. De aandelenbeurs staat zwaar in het rood. De AEX-index raakte alle sinds de jaarwisseling opgebouwde winst kwijt en koerste af op het zwaarste verlies in jaren. Ook elders in Europa werd een ravage aangericht op de aandelenmarkten. ANP EVERT ELZINGA
08-03-2016 08:00 | gewijzigd 08-03-2016 10:32 | Eric Mecking
De financiële en economische crisis is nog lang niet voorbij, waarschuwt Eric Mecking. De economie staat op het punt van bezwijken onder de nog steeds groeiende berg schulden, met alle dramatische gevolgen van dien.
In december 2008 schreef ik in deze krant een artikel met als kop: ”Het ergste moet nog komen”. Komen er zeven jaar later, na zeven magere jaren –veel faillissementen, weinig economische groei en hoge werkloosheid– nu eindelijk zeven vette jaren? Het antwoord op deze vraag is: nee. Sterker nog, de kop van de vorige bijdrage kan zo weer als kop dienen, want het ergste moet wederom nog komen.
Sinds 2008 zijn wereldwijd de schulden (lees: het krediet) niet afgenomen maar zelfs met 40 procent toegenomen. Er is dus niets opgelost. Het probleem is eerder groter geworden. Sinds 2008 hebben centrale banken en overheden er alles aan gedaan om de financieel-economische crisis te bestrijden. Met weinig resultaat. Ondanks alle monetaire geweld van de Europese Centrale Bank (ECB) werd vorige week bekend dat de deflatie weer is teruggekeerd. Dat toont aan dat het beleid van ECB faalt en niets anders is dan dure symptoombestrijding. Door de rente kunstmatig te verlagen is de economie voor verdere terugval behoed, maar duurzame economische groei blijft uit.
Dodelijke cocktail
Bovendien worden de nadelige effecten van het lagerentebeleid steeds duidelijker. Spaarders, pensioenfondsen en verzekeraars krijgen het steeds moeilijker. Het geld gaat dan ook niet via de banken naar de burgers en de economie, maar naar de aandelenbeurzen. Sparen is uit, speculeren is in. Rijken worden rijker, armen armer. Het enige wat groeit van het lagerentebeleid zijn de bubbels op de effectenbeurzen, de bonussen van de bankiers en de voedselbanken voor de verarmende burgers.
Omdat dit beleid niet werkt, probeert de ECB net als Japan, Zweden, Zwitserland en zelfs de Verenigde Staten negatieve rentes in te voeren om banken te dwingen geld uit te lenen en op die manier de economie aan te zwengelen. Bovendien worden hun munten minder waard, zodat hun exporten zullen toenemen en sparen zelfs geld zal gaan kosten.
De gedachte alleen al. Te gek voor woorden. Economie is 50 procent psychologie, maar dat begrijpen economen niet. Je kunt een paard wel naar de bron brengen maar niet dwingen om te drinken. En een munt devalueren werkt slechts tijdelijk omdat op een gegeven moment elk land daartoe overgaat, waardoor het effect tenietgaat en er een dodelijke cocktail ontstaat omdat het de deflatie laat doordenderen. Ook zullen burgers met negatieve rentes hun spaargeld van de bank halen en thuis opslaan in hun matrassen, kasten en kluizen.
Daarom zal de volgende stap zijn dat overheden het contante geld zo veel mogelijk willen uitbannen en het liefst helemaal over gaan op digitaal geld, zodat er meer belastinggeld geïnd kan worden. Dat zal de definitieve doodsteek betekenen voor de economie. Banken zullen leegbloeden en goud en zilver zullen aan een gigantische opmars beginnen.
Beursdaling
De ongekend sterke daling begin dit jaar van de aandelenbeurzen was al een schot voor de boeg. Want beurzen lopen altijd voor op de economie: een sterke beursdaling kondigt altijd een verslechterende economie aan. En zelfs China, dat jarenlang mondiaal de economische kar trok, ontspringt dit keer de dans niet. Ook de belangrijkste cycli –die van Kondratieff, Elliott Wave en de demografische en de businesscyclus– laten zien dat we de komende jaren –tot circa 2020– economisch de diepte ingaan.
Overheden zullen hun schulden zo zien stijgen dat menigeen terugdenkt aan Griekenland en twijfelt aan hun solvabiliteit. Belastingen zullen worden verhoogd, waardoor de koopkracht van de (vergrijzende) bevolking verder zal verslechteren en de deflatie versterkt wordt. Rentes zullen stijgen omdat financiers meer rendement eisen voor de hogere risico’s van hun kapitaalverstrekking. Het begin van het einde, want elke verhoging van de rente betekent een enorme toename van de met schulden beladen overheden.
Drie grote D’s
Burgers zullen bovendien hun stem laten gelden en hun wantrouwen uiten tegenover de huidige politici, zowel in Brussel als in Washington. Na de dreigende Grexit is er nu een Brexit aan de orde en slaat Trump toe in de Verenigde Staten van Amerika. Ontevreden burgers zullen de gevestigde orde omverwerpen, omdat deze de problemen niet heeft opgelost maar voor zich uit heeft geschoven. Dit zal gepaard gaan met grote politieke en maatschappelijke onrust, die de economische orde nog verder zal verslechteren. Kortom, de drie grote D’s zullen definitief toeslaan: demografie, deflatie en depressie.
De geschiedenis van de jaren dertig zal ons hierbij als leidraad kunnen dienen. Het is daarom zinnig de komende jaren wat minder te vertrouwen op het oordeel van politici en economen, en wat meer op dat van historici.
De auteur is financieel historicus en schreef samen met Elmer Hogervorst ”Deflatie in aantocht” (9e druk) en ”Geld, goud en zilver” (2e druk).
Fed-voorzitter Bernanke verzweeg tijdens hoorzittingen over de val van Lehman Brothers in 2008 dat de centrale banken te weinig vuurkracht hadden om deze bank te kunnen redden.
Net als minister van Financiën Henry Paulson wilde Bernanke niet publiekelijk erkennen dat de Fed totaal onvoldoende kapitaal bezat noch het gezag in de op hol geslagen financiële markten om een van de grote Wall Street-banken van een faillissement te redden.
Lehman viel dus om, en het was geen keuze om Lehman Brothers om te laten vallen, zo schrijft Bernanke in ‘The Courage to Act: A Memoir of a Crisis and its Afterpath’ (uitgeverij Wiley, €34,99). Daarmee keert Bernanke zich tegen de recente geschiedschrijving dat Lehman Brothers werd geloost om de rest van het financiële stelsel te redden.
Langs de afgrond
In ‘Afrekenen met Griekenland’ toont Roel Janssen (uitgeverij Fosfor, e-book, €2,99) hoe Athene deze zomer langs de rand van de afgrond stuurder. Nog nooit werd een land met zoveel steun van een faillissement gered. Janssen schetst met Griekenland als centrum hoe de monetaire unie zich in de eurozone ontwikkelde en hoe ‘de vloek van de euro’ het speelveld daana drastisch beperkte.
Na de redding van Griekenland door Europa ontpopte premier Alexis Tsipras, leider van Syriza, zich vreemd genoeg onverwacht als een soort held. Ondanks enorme bezuinigingen en privatiseringen. Dat liep snel anders en Europa is nog lang niet af van Griekenland, schrijft Janssen.
Gas-activisme
In ‘Tussen hoogmoed en hysterie’ van Remco de Boer (uitgeverij Veen Media, €39,40) verbaast onderzoeker Remco de Boer zich erover hoe activisten erin zijn geslaagd de winning van schaliegas feitelijk te blokkeren. Proefboringen zijn nu taboe, de discussie erover is op overheidsniveau gestopt. Terwijl de behoefte aan brandstof blijft.
Volgens De Boer staat hier heel typerend, zoals bij veel vernieuwingen, de voor Nederland cruciale ingenieurstraditie op het spel: goed onderzoeken, zorgvuldig en in stapjes testen en dan leren als het mis gaat. Dat blokkeert veel innovaties, waarschuwt De Boer.
In de achtste editie van ‘Deflatie in aantocht’ (Vrije Uitgevers, €25) waarschuwen Elmer Hogervorst en Eric Mecking voor de consequentie van een wereldwijd verslechterende economie. In een recent blog meldden de auteurs ‘sterk het idee’ te hebben dat China, wat de aandelenbeurs betreft, het Amerika van 1929 is’.
‘Crashpotentie’
Ze volgen niet meteen de actualiteiten, maar de lange conjunctuurgolf van de Kondratieffcyclus. Omdat deflatie gepaard gaat met een demografische ramp en een lange periode van economische depressie, bieden ze vijf tips aan lezers om zich tegen die Kondratieffwinter te wapenen. Ze zien een periode met nieuwe crashpotentie’.
Ze verwijzen in veel werk naar Steve Puetz, die als analist de acht grootste beurscrashes bestudeerde – allereerst de tulpenbollenrally in 1637 tot en met de Nikkei-crash van 1990. Een bizarre vondst is dat alle acht crashes begonnen rondom volle maan; zes dagen voor tot drie dagen na een volle maan en dat binnen zes weken na de zonsverduistering. En: als de grote paniek uitbreekt, duurde het twee tot vier weken voordat de bodem werd.
Tegen de echo van Marx
De OESO en het IMF waarschuwen dat bij de groeivertraging ook specifiek economische ongelijkheid toeneemt. Hoe groter het verschil, klinkt daarin door, hoe meer problemen een land krijgt. De instituten scharen zich ogenschijnlijk achter alarmerende berichten van onder meer hoogleraar Joseph Stiglitz, Nobelprijswinnaar Paul Krugman en recent de ‘stereconoom’ Thomas Piketty.
Maar Marc De Vos, hoogleraar arbeidsrecht (Universiteit van Gent) en voorman van de Vlaamse denktank Itinera, schrijft in zijn boek ‘Ongelijk maar fair’ (uitgeverij Lannoo Campus, €29,99) dat die ongelijkheid rustend op verdienste iedereen in een economie juist ten goede zal komen. De Vos keert zich tegen ‘de echo van Karl Marx’ bij Pikety, schrijft hij.
,,Economische ongelijkheid hoeft geen probleem te zijn als ze verdiend is en een meerwaarde reflecteert en beloont.” Het gaat om gelijke kansen, niet een gelijk eindresultaat, stelt hij.
We hebben enkele kleine correcties en een paar bijwerkingen betreffende Griekenland en China aangebracht. In het nieuwe boek hebben we voorts een vergelijking gemaakt tussen de Dow Jones index van 1929 en de huidige Shanghai Composite index. We zien parallellen en hebben sterk het idee dat China, wat de aandelenbeurs betreft, het Amerika van 1929 is.
Ter vergelijking: de Dow Jones daalde van 3 september tot 13 november 1929 ofwel 71 dagen met 49 procent; de Shanghai Composite daalde van 12 juni tot 26 augustus 2015 ofwel 75 dagen met 44 procent.
Het vervolg in 1929 suggereert dat de Chinese aandelenbeurs zou moeten herstellen tot eind januari 2016.
We volgen het nauwgezet want de invloed van China wordt steeds groter in de wereld.
Soms krijg je leuke berichten toegestuurd. Zoals de reactie van Rudina. Met haar toestemming mogen we die hier weergeven. Dank je wel Rudina! Geachte heer Mecking,
Sinds 2008 geloof ik in het deflatiescenario, zonder in die tijd uw boek gezien te hebben. Voor een klant in het bedrijfsleven mocht ik een trendstudie 15 jaar vooruit doen en zag de vele parallelen met Japan: een financiele crisis die leidt tot een economische crisis, met op hetzelfde (ongelukkige) moment een vergrijzende bevolking. Dat leidt tot een trendbreuk en kan een generatie lang “uitzitten” van de pijn betekenen. Waarbij de oude generaties het financieel relatief goed hebben en de huidige middenklasse en jonge mensen moeilijk. Zij betalen de prijs.
Ik ben me opnieuw aan het inlezen over deflatie, nu voor mijn eigen situatie (ben midden veertig, 20 jaar in consultancy gewerkt waarvan de laatste 10 jaar als ZZP’er).
Het valt erg tegen goede informatie te vinden, mogelijk ook door vertaal problemen met Japanse informatie. Robert Prechter’s ‘Conquer the Crash’ gelezen. Stuit helaas pas nu op uw boek. Het vandaag gekocht & vele interviews net gekeken op internet.
Eindelijk iemand in Nederland die zegt wat velen niet zien/willen aankomen. In heldere taal en met praktische adviezen.
Zoals wel vaker las ik dit algemene boek met in mijn achterhoofd de vraag of ondernemers als ik er praktische tips (over geld) uit kunnen halen.
Het boek plaatste voor mij een aantal gebeurtenissen en ontwikkelingen in perspectief en overtuigde het mij weer eens dat een aantal dingen in mijn werkende leven waarschijnlijk niet meer worden zoals ze waren. Er zijn de afgelopen decennia gewoon te veel foute beslissingen genomen.
Uiteraard stonden mijn favoriete pagina’s achterin. De 5 adviezen van de schrijvers zijn niet alleen enorm logisch vanuit het perspectief van het boek, je kunt er gelukkig ook makkelijk mee aan de slag.
Erica Verdegaal is journalist en publicist, o.a. voor NRC. Ze schrijft over persoonlijke geldzaken. Kijk op haar website voor wekelijkse vragen en antwoorden, zoals gepubliceerd in NRC. Vandaag staat in NRC deze lezersvraag: ‘Oei, deflatie in je huishoudportemonnee?Het schijnt dat onze economie last krijgt van deflatie. Wat zijn de gevolgen voor mijn pensioen, vermogen, inkomsten en uitgaven?‘ Het antwoord wordt vanuit de lezers geleverd door Elmer Hogervorst. Lees Meer →
Vooruitlopend op het besluit van de ECB van a.s. donderdag besloot het Reformatorisch Dagblad op 17 januari 2015 aandacht te geven aan deflatie. In dat verband werden wij vorige week ook geïnterviewd.
Hierbij enkele citaten:
Voor wie na vijf jaar van vooral krimp eindelijk snakt naar het langverwachte economische herstel, heeft Mecking overigens slecht nieuws. In de vorige maand verschenen achtste druk van ”Deflatie in Aantocht” –opgefrist en aangevuld met medewerking van vermogensadviseur Elmer Hogervorst– stelt de historicus op basis van de conjunctuurgolven van de Russische econoom Kondratieff dat we nog midden in de economische winter zitten. Een winter die nog tot zeker 2020 kan gaan duren.
Veel economen zien dat volgens hem niet in. „Zij kennen de geschiedenis niet en denken niet in golfpatronen. In hun modellen gaat het steeds iets beter of hooguit ietsjes slechter. Maar waar ze geen rekening mee houden, is de menselijke factor. Terwijl die het allerbelangrijkste is. Het menselijk gedrag wordt nog steeds gedreven door dezelfde karakteristieken als duizend jaar geleden: hebzucht en angst.”
Mecking en Hogervorst verwachten dan ook dat het ergste zelfs nog gaat komen.
Volgens Mecking kan deflatie fataal worden als iedereen tot zijn nek toe in de schulden zit. „En dat is juist nu het geval.”
Aan de financiële implosie die daarop zal volgen, zit volgens Mecking nog wel één opvallend voordeel. „De laatste tijd is er, zeker ook door het boek van de Franse econoom Piketty, veel te doen over de groeiende ongelijkheid tussen arm en rijk. Nou, één beurskrach gecombineerd met een flinke vastgoedcrash en er blijft nog maar een piepklein verschilletje over. Dat is in de geschiedenis keer op keer gebeurd.”
DEFLATIE IS NIET LANGER IN AANTOCHT! Althans, als je uitgaat van de officiële inflatiecijfers van de eurozone. Worden de cijfers gecorrigeerd voor energie (denk aan de gedaalde olieprijs), dan zou er nog wel een plus van 0,6 procent uitkomen.
Eigenlijk is deflatie al veel langer aan de orde. Het is maar net wat je definitie is. Wij zien het vooral als vraaguitval: dat kunnen we bijvoorbeeld zien aan de dalende huizenmarkt, de slechtste autoverkopen sinds 1969, de daling in de uitgaven voor vakanties, et cetera.
Lees hier het bericht over de deflatiecijfers op de site van DFT.
Momenteel is ons boek Deflatie in aantocht van alle 1094 financiële boeken die Bol.com aanbiedt, het best verkochte artikel! De 8e druk heeft inmiddels dan ook al de bestsellersstatus te pakken! Zie hier de ranglijst van best verkochte financiële boeken: http://bit.ly/BolBestVerkocht.
Ook voor ondernemers interessant!
